Thor'un Mitolojideki Yeri

Gökgürültüsünün, şimşeğin, fırtınanın Tanrı'sı ; Mjolnir'in taşıyıcısı, Odin'in evladı, İskandinav mitolojisindeki en güçlü ikinci Tanrı. Evet, o Thor. Peki sadece bu kadar mı? Tabii ki hayır.

Bir mitolojik kahramanın serisine geçmeden önce böyle bir yazı yazmasam çatlardım. Daha önce Ares'in Mitolojideki Yeri yazısında amaçladığım gibi bu yazıda da seriden önce hem mitolojideki Thor'u birlikte öğrenmeyi hem de o engin İskandinav mitleri arasında kaybolmamanız için olabildiğine Thor odaklı bir yazı oluşturmayı hedefliyorum. Bakalım başarabilecek miyim.

Bu yazı daha önceki mitolojik yazı kadar kısa olamayacak. Sonuçta anlattığımız Tanrı Thor. İskandinav mitolojisinin engin kaynaklarında kaybolmamak mümkün mü? Hem bu sefer Ares'deki gibi bol bol mit de veremeyebilirim. Zira İskandinavlar mit yazma konusunda pek ayarsızlar. Adamların içinde Tolstoy yaşıyor sanki. Matbaayı önce bulmuş olsalar 800 sayfalık mitolojik hikayeler yazabilecek kapasitedelermiş. Neyse konudan çok fazla uzaklaşmayalım. Önceki Ares yazımızın ve Enygma'nın Thor: The Dark World filmi için hazırladığı makalenin linklerini vererek devam edelim...

**

Thor'un doğumu konusunda pek bir anlatı yok. Zaten İskandinav mitolojisinde Tanrıların veyahut mitolojik diğer karakterlerin nasıl doğduğuna dair pek hikaye bulamazsınız. Yunanlılardaki gibi yok efenim Zeus, Athena'yı kusmuş; kraliçe inek kılığına girip boğayla çiftleşmiş Minatour doğmuş gibi oldukça fantazi besleyen doğum hikayelerini İskandinav mitolojisinde göremezsiniz. En azından ben şu ana kadar göremedim. Umarım görmem de... Doğumuyla ilgili söylenebilecek tek şey annesi toprak tanrıçası Jord (Ben hep Frejya sanardım. Meğer Frejya da Jord'un çocuğuymuş.. Yani Thor'un anne tarafından kardeşi sonrasında annesi oluyor.. Frejya'nın babası Odin gibi bir algı oluştuysa kafanızda silin onu. Frejya'nın babası başka bir Vanir* olan Njord.) babası ise hiddetli, tek gözlü, savaş ve bilgelik Tanrısı, Tanrıların Babası Odin(Cermenlerde Woden)'dir. Kardeşleri ise saymakla bitmez. En ünlüleri Barış Tanrısı Baldr, Ragnarok'un başlamasına sebep olacak kör kış tanrısı Hod, İskandinavların Hermes'i diye adlandırabileceğimiz Tanrılar Ulağı Hermod, İntikam Tanrısı olan ve adının hakkını 1 gecelikken Baldr'ın intikamını alarak veren Vali ve bir diğer İntikam Tanrısı olan ve bu ismin hakkını Odin'in intikamını alarak veren Vidar, bunların dışında pek az kaynakta oğlu olarak geçen en güçlü üçüncü Tanrı diyebileceğimiz Tyr vardır.  Şimdi Thor'u hem Marvel hem sinematik evrenden takip edenler bu listenin içinde neden Loki'nin olmadığını merak edecektir. Thor'u detaylıca anlatmadan önce Loki'yi anlatmanın şart olduğunu düşünüyorum.

Loki bazı kaynaklara göre Odin'in erkek(kan) kardeşidir. Daha yaygın kanılara ve daha fazla kaynağa göre ise Odin'in evlatlığıdır. Aesirlilerin buz devleri ile yaptığı bir savaş sonrası babası yenilir ve Loki ortada kalır. Odin onu yanına alarak Thor ile beraber kardeş gibi büyütülmüşler ve bu süre boyunca genelde Thor'un hizmetkarlığını yapmıştır. Evet yanlış duymadınız. Marvel evreninde Thor'un baş düşmanı olarak gösterilen Loki aslında Thor'un sinsi, düzenbaz, kötü kalpli hizmetkarıdır. Ancak Loki'nin ezik bir saray soytarısı olduğunu düşünüyorsanız fazlasıyla yanılıyorsunuz. Zira kendisi İskandinav mitolojisindeki kıyametin yani Ragnarok'un fitilinin ateşleyicisidir. Loki'yi biraz daha tanıdığımıza göre isterseniz birkaç Thor hikayesi okuyalım.

İskandinav mitolojisinde her Tanrı kendi düşmanı olan Dev ile karşı karşıyadır. Thor'un düşmanı dev ise Midgard Ejderi'dir. Midgard Ejderi denilen bir yılandır aslında. Bütün kültürlerde olduğu gibi İskandinavlar da yılanlardan korkmaktadır. Bu yüzden yılanın kötü olması kaçınılmazdır. Midgard Ejderi tüm Orta Dünya yani Midgard'ı sarmaktadır. Thor'un temel görevi Midgard'ı korumaktır. Bu yüzden Thor bol bol Midgard Yılanı ile kapışmaktadır. Bu mücadele Ragnarok'a kadar devam edecek ve o zamana kadar kazanan olmayacaktır. Thor ile Midgard Yılanı'nın arasında geçen bir efsane ise şöyledir:

Thor bir gün Midgard Ejderi'ni yakalamak için küçük bir çocuk kılığına girer (Şekil değiştirme özelliğini Mjollnir'den almaktadır). Bir umacıdan kendisini balık tutmaya götürmesini ister. Ardından kıyıdan uzaklaştıkça uzaklaşırlar. Umacı daha fazla uzaklaşmamaları gerektiğini söylese de çocuk kılığındaki Thor biraz daha gitmeleri gerektiğini söyler. Biraz daha uzaklaştıklarında Thor gerçek kimliğine döner. Bir öküz kafasını suya atarak yılanı kendine çekmeyi amaçlamaktadır (Bu umacı da biraz saf tabi. Kayığın içinde niye öküz kafası olduğunu hiç sorgulamamış herhalde). Oltanın ucuna bağlanmış öküz kafasına Midgard Yılanı takılır ve Midgard Yılanı ortaya çıkar. Thor Mjollnir'i tam kaldırdığı sırada Midgard Ejderi'nden korkan umacı oltayı keser ve Midgard Ejderi tekrar suların derinliklerinde kaybolur. Bu Midgard Ejderi ile tek karşılaşması değildir.

Biliyorsunuz ki yakın zamanda Thor, Mjolnir'i taşıyamaz hâle gelecek ve yerine bir kadın geçecek. Peki Thor mitolojide hiç Mjolnir'ini kaybetmiş mi? Cevabı evet. Efsaneye göre Valhalla'nın sarayında ucube bir İskandinav Tanrısı, Thor'un yatak odasına girerek o uyurken Mjolnir'i çalar. Ucube Mjolnir'i şantaj yapmak için kullanacaktır. Çünkü bu ucubenin kralı Tanrıların Evlerini yapan Dev Thrym, Freyja'ya aşıktır ve Freyja onu reddettirmiştir. Mjolnir'i alınan Thor ilk olarak Loki'ye koşar. Loki, Mjolnir'i kimin çaldığını bildiğini söyler ve Thyrm'in ülkesine doğru yola çıkar. Thyrm beklenileceği üzere Mjolnir'e karşılık Freyja'yı ister. Tanrılar bir plan kurar. Thor, sonradan cici annesi olacak kız kardeşinin kılığına girecek ve gelinlik giyecektir. Duvağıyla yüzünü göstermeyecek ve onu Freyja zannedecek Thyrm'den Mjolnir'i alacaklardır. Thor gibi erkekliğiyle övünen bir Tanrı için oldukça rezil bir durum olsa da kabul eder. Thor yanına kardeşi ve hizmetkârı Loki'yi de alarak yola çıkar. Thyrm'e ulaştıklarında gelinlik giymiş

Thor için bir ziyafet düzenlenir. Thor içki görünce dayanamaz ve içtikçe içer. Thyrm bundan şüphelense de Loki onları yatıştırır. Thyrm artık ikna olmuştur. Thyrm bir salaklık yaparak Loki dururken Mjolnir'i gelinin yani Thor'un eline verir. Thor da durur mu, Mjolnir'i ile bir güzel hasret giderir ve intikamını alır.

Efsaneye göre bir Kral, Thor'u aşağılamak istemektedir. Bunun için Thor'a imkansız denebilecek 3 görev verir. İlk sınav kocaman bir boynuz dolusu bira içmesidir. Thor için kolay bir sınav gibi gözükse de boynuzdaki bira Thor o kadar içmesine rağmen bir türlü bitmemektedir. Ve Thor başarısız olur. İkinci görevde Thor'a dev bir kedinin ön patilerini kaldırması söylenir. Thor bunu da ilk başta kolay bulur ama sadece bir patiyi zar zor kaldırabilmiştir. Thor daha fazla rezil olmuştur. Üçüncü sınavda çelimsiz yaşlı bir kadınla güreşmesi söylenir. Thor garip bir şekilde bu kadından da dayak yer. Kral amacına ulaşmıştır. Sonrasında neden başarısız olduğunu sorgulayan Thor'u hilekar Kral aydınlatır. İlk görevdeki boynuz denize bağlıdır, bir Tanrı bile koca bir denizi içemez. İkinci görevdeki kedi aslında Midgard Yılanı'dır. Tüm Midgard'ı saran bir yılanı kim kaldırabilir? Üçüncüsündeki yaşlı kadın ise İskandinav mitolojisindeki üç zaman cadısından geçmiş zamandır. Geçmişi kimse yenemez. Thor bunları öğrendikten sonra Kralı yok etmek istese de Kral başka bir büyüyle havaya karışarak yok olur. Thor aslında Krala değil doğaya karşı başarısız olmuştur.

Sif'in sarı saçlarının Loki tarafından kesilip altın saçlara kavuşmasını daha çok Loki odaklı bulduğum için anlatma gereği duymadım. Ki büyük ihtimal biliyorsunuzdur. Thor'u hikayeleriyle de tanıdığımıza göre sıra geldi özel yaşantısına bakmaya.

Thor'un aşk hayatı çoğu Tanrıya göre oldukça sadedir. Tek eşli olan Thor, Sif ile evlenmiş bu evlilikten av ve okçuluk tanrısı Ull, Thrud, Lorride, Modi ve Magni adında çocukları olur. Çocukları ile ilgili pek bir bilgiye ulaşamadım. Ull bolca tapılan, sevilen hatta bir ara en yükseklere kadar çıkartılan, yalnız kovboyluğu seven bir tanrı imiş. Thrud ile evlenmek isteyen bir Dwarff, Thor tarafından taşa çevrilmiş, Modi Ragnarok'ta sağ kalanlardan biriymiş. Bunun dışında bazı kaynaklarda sadece 2 çocukları olduğuna rastladım yani diğer isimler sadece 1 oğul ve 1 kızın farklı isimleri olabilir. İskandinavların aynı tanrıya onlarca isim verme (Mesela Odin'in 144 farklı ismi olması gibi.. Evet Wikipedia'dan saydım..)  huylarından dolayı Ull'u bilmek yeterli olur sanıyorum.

Thor'un popüler kültürde bilinen tek silahı Mjolnir'ken mitolojide bir de altın kemerden bahsedilmektedir. Megingjord adlı bu kemeri taktığında gücü ikiye hatta üçe katlanmakta olduğu dışında ek bir özelliğinden bahsedilmez. Thor'un bir de iki keçisi tarafından sürülen arabası vardır. Bu arada yerde de gökte de gidebilir. 

Thor genelde çok kabadır. İçkiye aşırı düşkündür. Görünüş olarak kızıl sakallı, orta yaşlı olarak betimlenirken karakter olarak hep zekasından daha çok kaba kuvveti ön plana çıkar. Belki de Odin'le arasındaki güç farkı da temel olarak buradan gelmektedir. Odin hem bilgeliği hem gücüyle en güçlü tanrıyken bunlardan birine sahip olmayan Thor'un ikinci en güçlü tanrı olması gayet kabul edilebilir.

Thor ile ilgili çok fazla tapınak bulunmaz. Aslında pagan inançlarında tapınağı az olan Tanrılar genelde korkulan, pek yanaşılmayan Tanrılar'dır (Hades'in tek tapınağı olması gibi). Ancak Thor'un durumu daha farklı. Thor'a dua etmek için doğal tapınaklar kullanmışlar. Bunlar en fazla yıldırım düştüğü meşe ağaçlarıdır. Ve bu meşe ağaçlarına kuraklığın olduğu yıllarda her hayvanın dokuzuncusu kurban edilir. Bazı zamanlar sezon öylesine kötü geçer ki bu sezonlarda Thor'un meşesine insan kurban ettikleri bilinmektedir. Hristiyanlar, İskandinavlara zorla dinlerini kabul ettirirken de İskandinavlar, Thor'a onu koruması için insan kurban etmiştir.

Son olarak Ragnarok gününde Thor'a ne olacağına gelirsek Loki'nin başlattığı Ragnarok'da Thor, Loki'nin çocuğu Jormungard yani Midgard Yılanı ile karşılaşır. Bu sefer ne umacı ne başka biri vardır. Sadece ikisi amansız bir kavgaya tutuşur. Thor, Jormungard yani Midgard Yılanı'nı yenmeyi başarır. Ama o da çok fazla yaralanmıştır. Ve bu yüzden Thor da ölür. Yani amansız mücadele bir tür beraberlikle son bulur. 

İskandinav adasını fetheden hristiyanlar İskandinav Paganizmini silah zoruyla hatta katliamlarla bitirir. Her ne kadar bugün bazı ülkelerde Odin inancı resmen kabul edilen bir din olsa da Thor artık popüler kültür için sadece bir Süper Kahraman olacaktır. Thor'un Gorr ile olan mücadelesinde görüşmek üzere. Bizimle kalın..

*Vanirler Vanheim'da yaşayan tanrı grubuna verilen addır. Asgard'da yaşayanlara Aesir, Vanheim'da yaşayanlara Vanir denir.

** Yüzüklerin Efendisi temel olarak İskandinav mitolojisinden alınmıştır. Orada geçen Orta Dünya, Midgard; Gandalf, Odin; Äule ise Thor'dan esinlenilmiştir. Bu yüzden bu resim kullanılmıştır :)

-House